(1)

W kontekście zmieniających się wyzwań w zakresie migracji, które wiążą się z koniecznością wspierania silnych systemów przyjmowania, azylu, integracji i migracji w państwach członkowskich, zapobiegania sytuacjom presji migracyjnej i adekwatnego reagowania na nie w sposób solidarny oraz zastępowania nieuregulowanego i niebezpiecznego napływu migrantów legalnymi i bezpiecznymi sposobami migracji, inwestowanie w skuteczne i skoordynowane zarządzanie migracjami w Unii ma kluczowe znaczenie dla osiągnięcia unijnego celu ustanowienia przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości zgodnie z art. 67 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE).

(2)

Znaczenie skoordynowanego podejścia Unii i państw członkowskich znalazło odzwierciedlenie w Europejskim programie w zakresie migracji z dnia 13 maja 2015 r., w którym podkreślono potrzebę konsekwentnej i jednoznacznej wspólnej polityki, aby odbudować wiarę w zdolność Unii do połączenia europejskich i krajowych wysiłków w dziedzinie migracji oraz skutecznie współpracować, zgodnie z zapisaną w art. 80 TFUE zasadą solidarności i sprawiedliwego podziału odpowiedzialności między państwami członkowskimi; zostało to potwierdzone w przeglądzie śródokresowym z dnia 27 września 2017 r. oraz w sprawozdaniach z postępów z dnia 14 marca 2018 r. i dnia 16 maja 2018 r.

(3)

W konkluzjach z dnia 19 października 2017 r. Rada Europejska potwierdziła potrzebę dalszego realizowania kompleksowego, pragmatycznego i zdecydowanego podejścia do zarządzania migracjami, którego celem jest zapewnienie kontroli nad granicami zewnętrznymi oraz ograniczenie nieuregulowanego napływu migrantów i liczby ofiar śmiertelnych na morzu. Podejście to powinno się opierać na elastycznym i skoordynowanym wykorzystywaniu wszystkich instrumentów dostępnych w Unii i państwach członkowskich. Rada Europejska wezwała też do zapewnienia znaczącej intensyfikacji powrotów poprzez działania podejmowane na poziomie Unii i państw członkowskich, takie jak skuteczne umowy i uzgodnienia o readmisji.

(4)

Aby wspierać wysiłki zapewniające kompleksowe podejście do zarządzania migracjami, oparte na wzajemnym zaufaniu, solidarności i sprawiedliwym podziale odpowiedzialności między państwami członkowskimi i instytucjami Unii, w celu zapewnienia wspólnej zrównoważonej polityki Unii w dziedzinie azylu i imigracji, należy wspierać państwa członkowskie za pomocą odpowiednich zasobów finansowych w postaci Funduszu Azylu, Migracji i Integracji (zwanego dalej „Funduszem”).

(5)

Wszystkie działania finansowane w ramach Funduszu, w tym działania prowadzone w państwach trzecich, powinny być realizowane w pełnej zgodności z prawami i zasadami zapisanymi w unijnym dorobku prawnym i Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „Kartą”) oraz powinny być zgodne z zobowiązaniami międzynarodowymi Unii i państw członkowskich wynikającymi z instrumentów międzynarodowych, których są stronami, w szczególności poprzez zapewnienie przestrzegania zasad równości płci, niedyskryminacji i najlepszego interesu dziecka.

(6)

We wszystkich działaniach lub decyzjach dotyczących migrujących dzieci, w tym w dziedzinie powrotów, należy przede wszystkim dbać o najlepszy interes dziecka, uwzględniając w pełni prawo dziecka do wyrażania swojej opinii.

(7)

Fundusz powinien opierać się na wynikach osiągniętych oraz inwestycjach zrealizowanych przy wsparciu poprzednich funduszy: Europejskiego Funduszu na rzecz Uchodźców, ustanowionego decyzją nr 573/2007/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (4) na lata 2008–2013, Europejskiego Funduszu na rzecz Integracji Obywateli Państw Trzecich, ustanowionego decyzją Rady 2007/435/WE (5) na lata 2007-2013, Europejskiego Funduszu Powrotów Imigrantów, ustanowionego decyzją nr 575/2007/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (6) na lata 2008–2013, a także Funduszu Azylu, Migracji i Integracji, ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 516/2014 (7) na lata 2014–2020. Jednocześnie należy uwzględniać wszystkie nowe istotne zmiany.

(8)

Fundusz powinien wspierać solidarność i sprawiedliwy podział odpowiedzialności między państwami członkowskimi oraz skuteczne zarządzanie przepływami migracyjnymi, między innymi poprzez promowanie wspólnych środków w obszarze azylu, w tym wysiłków państw członkowskich w zakresie przyjmowania osób wymagających ochrony międzynarodowej w drodze przesiedleń, przyjmowania ze względów humanitarnych i przekazywania między państwami członkowskimi osób ubiegających się o ochronę międzynarodową lub beneficjentów ochrony międzynarodowej, poprzez wzmocnienie ochrony osób ubiegających się o azyl, które wymagają szczególnego traktowania, takich jak dzieci, poprzez wspieranie strategii integracji oraz rozwijanie i wzmacnianie polityki w dziedzinie legalnej migracji, na przykład poprzez zapewnienie bezpiecznych i legalnych możliwości wjazdu do Unii, co powinno również pomóc w zapewnieniu długoterminowej konkurencyjności Unii i przyszłości jej modelu socjalnego oraz w ograniczeniu zachęt do nieuregulowanej migracji, za pomocą zrównoważonej polityki w zakresie powrotów i readmisji.

(9)

Z uwagi na fakt, że Fundusz ma charakter wewnętrzny i że jest on głównym instrumentem finansowania w dziedzinie azylu i migracji na poziomie Unii, powinien on przede wszystkim wspierać działania służące polityce wewnętrznej Unii w dziedzinie azylu i migracji zgodnie z celami Funduszu. Jednakże ze względu na to, że niektóre działania podejmowane poza Unią przyczyniają się do realizowania celów Funduszu i w pewnych okolicznościach mogą przynieść unijną wartość dodaną, Fundusz powinien wspierać zacieśnianie współpracy i partnerstwa z państwami trzecimi na potrzeby zarządzania migracjami, aby wzmacniać możliwości legalnej migracji oraz czynić procesy powrotów i readmisji skuteczniejszymi, bezpieczniejszymi i godniejszymi, a także aby promować wstępną reintegrację w państwach trzecich. Wsparcie zapewniane w ramach Funduszu pozostawałoby bez uszczerbku dla obecnego dobrowolnego charakteru przesiedleń i relokacji osób ubiegających się o ochronę międzynarodową lub beneficjentów tej ochrony na mocy ram prawnych wspólnego europejskiego systemu azylowego mających zastosowanie w momencie przyjęcia niniejszego rozporządzenia.

(10)

W celu skorzystania z wiedzy fachowej właściwych agencji zdecentralizowanych, Komisja powinna zapewnić, aby ich wiedza i doświadczenie były brane pod uwagę w obszarach ich kompetencji przy opracowywaniu programów państw członkowskich. Ponadto należy umożliwić wykorzystywanie Funduszu do uzupełniania następujących działań wspieranych przez Europejski Urząd Wsparcia w dziedzinie Azylu (EASO), ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 439/2010 (8), z myślą o ułatwieniu i usprawnieniu funkcjonowania wspólnego europejskiego systemu azylowego, wzmacnianiu praktycznej współpracy, w szczególności wymiany informacji dotyczących azylu oraz dobrych praktyk, propagowaniu prawa unijnego i międzynarodowego oraz przyczynianiu się do jednolitego wdrażania prawa Unii w dziedzinie azylu w oparciu o wysokie standardy procedur ochrony międzynarodowej, warunków przyjmowania i oceny potrzeb w zakresie ochrony w całej Unii, umożliwianiu zrównoważonego i sprawiedliwego rozdziału wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej, ułatwianiu konwergencji w całej Unii w zakresie oceny wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej, wspieraniu wysiłków państw członkowskich w zakresie przesiedleń oraz zapewnianiu państwom członkowskim pomocy operacyjnej i technicznej na potrzeby zarządzania ich systemami azylowymi i systemami przyjmowania, w szczególności tym państwom członkowskim, których systemy poddawane są nieproporcjonalnej presji.

(11)

Fundusz powinien wspierać dążenia Unii i państw członkowskich do zwiększenia zdolności państw członkowskich w zakresie opracowywania, monitorowania i oceniania ich polityk azylowych w świetle ich zobowiązań wynikających z prawa Unii.

(12)

Fundusz powinien wspierać wysiłki państw członkowskich i Unii na rzecz pełnego wdrożenia i dalszego rozwoju wspólnego europejskiego systemu azylowego, w tym jego wymiaru zewnętrznego.

(13)

Partnerstwa i współpraca z państwami trzecimi są jednym z podstawowych składników polityki Unii w dziedzinie zarządzania migracjami. Fundusz powinien przyczyniać się do zastępowania niebezpiecznego i nieuregulowanego napływu migrantów legalnym i bezpiecznym przyjazdem obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców wymagających ochrony międzynarodowej na terytorium państw członkowskich, do solidarności z państwami w regionach, do których lub wewnątrz których wysiedlono dużą liczbę osób wymagających ochrony międzynarodowej, poprzez pomoc w łagodzeniu presji na te państwa, a także powinien przyczyniać się do skutecznego wspierania globalnych inicjatyw Unii i państw członkowskich w zakresie przesiedleń poprzez przyjmowanie jednolitego stanowiska na forach międzynarodowych i w relacjach z państwami trzecimi. Fundusz powinien zapewniać wsparcie, w formie zachęt finansowych, na rzecz wysiłków podejmowanych przez państwa członkowskie w zakresie zapewniania ochrony międzynarodowej i trwałego rozwiązania dla uchodźców i wysiedleńców przyjętych w ramach programów przesiedleń lub programów przyjmowania ze względów humanitarnych.

(14)

Z uwagi na poziom przepływów migracyjnych do Unii oraz znaczenie zapewnienia integracji i włączenia dla osób przybywających do Europy, dla społeczności lokalnych i dla długoterminowego dobrobytu naszych społeczeństw i stabilności naszych gospodarek, kluczowe jest wspieranie polityk państw członkowskich na rzecz integracji legalnie przebywających obywateli państw trzecich, w tym w obszarach priorytetowych określonych w planie działania na rzecz integracji i włączenia społecznego na lata 2021-2027. Fundusz powinien wspierać środki integracji dostosowane do potrzeb obywateli państw trzecich, a także środki horyzontalne, których celem jest budowa zdolności państw członkowskich w zakresie opracowywania strategii integracyjnych, pogłębiania relacji i współpracy oraz promowania kontaktów, konstruktywnego dialogu i akceptacji między obywatelami państw trzecich a społeczeństwem przyjmującym.

(15)

Aby zwiększyć skuteczność, osiągnąć jak największą unijną wartość dodaną oraz zapewnić spójność działań Unii w zakresie wspierania integracji obywateli państw trzecich, działania finansowane z Funduszu powinny być spójne z działaniami finansowanymi z innych instrumentów unijnych oraz stanowić uzupełnienie tych działań finansowanych z innych instrumentów unijnych, w szczególności instrumentów zewnętrznych, Europejskiego Funduszu Społecznego Plus (EFS+), ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1057 (9), oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1058 (10). Fundusz powinien wspierać dostosowane do potrzeb obywateli państw trzecich środki, które są na ogół realizowane na wczesnych etapach integracji, a także środki horyzontalne wspierające zdolności państw członkowskich w obszarze integracji, natomiast interwencje na rzecz obywateli państw trzecich mające bardziej długoterminowe skutki powinny być finansowane w ramach EFS+ i EFRR. W tym kontekście organy państw członkowskich odpowiedzialne za wdrażanie Funduszu powinny być zobowiązane do współpracy i koordynacji z organami wyznaczonymi przez państwa członkowskie do celów zarządzania interwencjami w ramach EFS+ i EFRR, a w razie potrzeby do współpracy i koordynacji z ich instytucjami zarządzającymi oraz z instytucjami zarządzającymi innych funduszy unijnych, które przyczyniają się do integracji obywateli państw trzecich.

(16)

Zakres środków integracji powinien obejmować także beneficjentów ochrony międzynarodowej, aby zapewnione zostało kompleksowe podejście do integracji, uwzględniające specyfikę tej grupy docelowej. W przypadku gdy środki te są połączone z przyjmowaniem, w stosownych przypadkach powinno być możliwe objęcie działaniami również osób ubiegających się o azyl.

(17)

Wdrażanie Funduszu w tym obszarze integracji powinno być spójne z unijnymi wspólnymi podstawowymi zasadami integracji, określonymi w planie działania na rzecz integracji i włączenia społecznego na lata 2021–2027.

(18)

Państwa członkowskie, które tego chcą, powinny mieć możliwość zapisania w swoich programach krajowych, że środki integracyjne mogą obejmować – w zakresie, w jakim jest to niezbędne do skutecznego wdrażania takich środków – bliskich krewnych obywateli państw trzecich, wspierając w ten sposób jedność rodziny. Pojęcie „bliski krewny” należy rozumieć jako oznaczające małżonka, partnera oraz każdą inną osobę bezpośrednio spokrewnioną w linii zstępnej lub wstępnej z obywatelem państwa trzeciego objętym środkiem integracyjnym, które to osoby nie zostałyby w innym przypadku objęte zakresem Funduszu.

(19)

Z uwagi na kluczową rolę, jaką w dziedzinie integracji odgrywają organy państw członkowskich oraz organizacje społeczeństwa obywatelskiego, oraz aby ułatwić dostęp tych podmiotów do finansowania na poziomie Unii, Fundusz powinien wspierać realizację działań w obszarze integracji przez krajowe, regionalne i lokalne organy oraz organizacje społeczeństwa obywatelskiego, w tym za pomocą instrumentu tematycznego oraz zwiększonych stóp współfinansowania tych działań. W związku z tym co najmniej 5 % początkowej alokacji na instrument tematyczny powinno być skierowane na wdrażanie środków integracji przez organy lokalne i regionalne.

(20)

W uzupełnieniu współfinansowania zapewnianego na rzecz projektów za pośrednictwem Funduszu zachęca się państwa członkowskie do zapewnienia finansowania z budżetu ich organów publicznych, w przypadku gdy takie finansowanie jest niezbędne do wykonania projektu, zwłaszcza gdy jest on realizowany przez organizację społeczeństwa obywatelskiego.

(21)

Mając na względzie długoterminowe wyzwania gospodarcze i demograficzne, z jakimi zmaga się Unia, a także coraz bardziej globalny charakter migracji, kluczowe jest stworzenie dobrze funkcjonujących kanałów legalnej migracji do Unii, aby utrzymać pozycję Unii jako atrakcyjnego celu uporządkowanej migracji, zgodnie z potrzebami gospodarczymi i społecznymi państw członkowskich, oraz aby zapewnić stabilność systemów opieki społecznej i wzrost unijnej gospodarki, chroniąc jednocześnie pracowników migrujących przed wyzyskiem w pracy.

(22)

Fundusz powinien wspierać państwa członkowskie w tworzeniu strategii oraz wzmacnianiu i rozwijaniu polityk w zakresie legalnej migracji, a także w zwiększaniu ich zdolności do opracowywania, wdrażania, monitorowania i ewaluacji strategii, polityk i środków w zakresie imigracji i integracji, w odniesieniu do legalnie przebywających obywateli państw trzecich, w szczególności unijnych instrumentów na rzecz legalnej migracji. Fundusz powinien również wspierać wymianę informacji i najlepszych praktyk oraz współpracę między różnymi działami administracji i szczeblami władzy oraz między państwami członkowskimi.

(23)

Skuteczna i godna polityka powrotowa jest integralną częścią kompleksowego podejścia do migracji, stosowanego przez Unię i jej państwa członkowskie. Fundusz powinien wspierać wysiłki państw członkowskich i zachęcać je do wysiłków na rzecz skutecznego wdrażania i dalszego opracowywania wspólnych standardów w zakresie powrotów, w szczególności norm określonych w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/115/WE (11), z naciskiem na dobrowolne powroty, oraz zintegrowanego i skoordynowanego podejścia do zarządzania powrotami. Aby zapewnić zrównoważony charakter polityki powrotowej, Fundusz powinien w równym stopniu wspierać powiązane środki w państwach trzecich, takie jak środki mające na celu ułatwianie i gwarantowanie bezpiecznych i godnych powrotów i readmisji oraz trwałej reintegracji osób powracających, w tym poprzez udzielenie wsparcia pieniężnego lub rzeczowego.

(24)

Państwa członkowskie powinny nadawać priorytet dobrowolnym powrotom oraz zapewniać skuteczne, bezpieczne i godne powroty. Aby promować dobrowolne powroty, państwa członkowskie powinny przewidzieć zachęty, takie jak preferencyjne traktowanie w formie zwiększonej pomocy przy powrotach i wsparcie na rzecz wstępnej reintegracji. Takie dobrowolne powroty leżą w interesie zarówno osób powracających, jak i organów – ze względu na oszczędność kosztów.

(25)

Choć dobrowolne powroty powinny mieć pierwszeństwo nad powrotami przymusowymi, są one jednak ze sobą powiązane i wzajemnie się wzmacniają, należy więc zachęcać państwa członkowskie, aby w swoich działaniach zwiększały komplementarność tych dwóch form powrotów. Możliwość wydaleń jest istotnym elementem przyczyniającym się do integralności systemu azylowego i systemu legalnej migracji. Fundusz powinien zatem wspierać działania państw członkowskich mające na celu ułatwienie i przeprowadzanie wydaleń zgodnie ze standardami określonymi w prawie Unii, w stosownych przypadkach, i przy pełnym poszanowaniu praw podstawowych i godności osób powracających.

(26)

Szczególne środki wsparcia dla osób powracających, ze szczególnym uwzględnieniem ich potrzeb humanitarnych i potrzeb w zakresie ochrony, w państwach członkowskich i krajach powrotu, mogą poprawić warunki powrotu i ułatwić reintegrację osób powracających. Szczególną uwagę należy zwrócić na osoby wymagające szczególnego traktowania.

(27)

Przeprowadzana przez państwa trzecie skuteczna readmisja nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich jest integralnym składnikiem unijnej polityki powrotowej i jednym z głównych narzędzi skutecznego zarządzania przepływami migracyjnymi, ponieważ ułatwia szybki powrót migrantów o nieuregulowanym statusie. Współpraca w zakresie readmisji jest ważnym elementem w ramach dialogu i współpracy z państwami trzecimi będącymi krajami pochodzenia i tranzytu migrantów o nieuregulowanym statusie, dlatego w interesie skutecznej polityki powrotowej na poziomach krajowym i unijnym należy wspierać realizowanie tej współpracy w państwach trzecich.

(28)

Oprócz wspierania powrotów osób przewidzianego w niniejszym rozporządzeniu, Fundusz powinien wspierać także inne środki służące przeciwdziałaniu migracji nieuregulowanej i handlowi migrantami oraz zachęcaniu do przestrzegania przepisów dotyczących legalnej migracji, a tym samym chronić spójność systemów imigracyjnych państw członkowskich.

(29)

Zatrudnianie migrantów o nieuregulowanym statusie podważa rozwijanie polityki mobilności pracowników opartej na programach legalnej migracji oraz zagraża prawom pracowników migrujących, narażając ich na naruszenia praw i nadużycia. Fundusz powinien zatem wspierać państwa członkowskie, bezpośrednio albo pośrednio, we wdrażaniu dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/52/WE (12), która zabrania zatrudniania nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich oraz przewiduje kary wobec pracodawców naruszających ten zakaz.

(30)

Fundusz powinien wspierać państwa członkowskie, bezpośrednio albo pośrednio, we wdrażaniu dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/36/UE (13), która określa przepisy dotyczące pomocy i wsparcia dla ofiar handlu ludźmi oraz ochrony tych ofiar. Środki te, w tym środki w zakresie wczesnej identyfikacji ofiar handlu ludźmi oraz kierowania ich do wyspecjalizowanych służb, powinny uwzględniać uwarunkowany płcią charakter handlu ludźmi oraz ofiary będące dziećmi.

(31)

Fundusz powinien uzupełniać działania podejmowane w zakresie powrotów przez Europejską Agencję Straży Granicznej i Przybrzeżnej regulowane rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1896 (14) bez zapewniania dodatkowego finansowania dla tej agencji.

(32)

Zgodnie z zasadą efektywności należy dążyć do synergii i spójności w odniesieniu do innych funduszy Unii oraz unikać nakładania się działań.

(33)

Aby zoptymalizować wartość dodaną wniesioną przez inwestycje finansowane w całości lub w części z budżetu Unii, należy dążyć do synergii, w szczególności między Funduszem a innymi programami unijnymi, w tym programami objętymi zarządzaniem dzielonym. Aby zmaksymalizować te synergie, należy zapewnić kluczowe mechanizmy wspomagające, w tym finansowanie skumulowane na rzecz danego działania pochodzące z Funduszu i z innego programu unijnego. Takie finansowanie skumulowane nie powinno przekraczać łącznych kosztów kwalifikowalnych danego działania. W tym celu w niniejszym rozporządzeniu należy ustanowić odpowiednie zasady, w szczególności dotyczące możliwości proporcjonalnego deklarowania tych samych kosztów lub wydatków zarówno w ramach Funduszu, jak i innego programu unijnego.

(34)

Działania w państwach trzecich i dotyczące państw trzecich, które są objęte wsparciem w ramach Funduszu, powinny być realizowane przy zapewnieniu synergii i spójności z innymi działaniami poza Unią, wspieranymi za pośrednictwem unijnych instrumentów finansowania zewnętrznego. W szczególności podczas realizowania takich działań należy dążyć do pełnej spójności z zasadami i ogólnymi celami polityki zewnętrznej Unii, zasadą spójności polityki na rzecz rozwoju oraz zachować spójność z dokumentami z zakresu programowania strategicznego dla danego regionu lub państwa oraz z zobowiązaniami międzynarodowymi Unii. Jeśli chodzi o wymiar zewnętrzny, Fundusz powinien koncentrować się na wspieraniu działań, które nie są ukierunkowane na rozwój i które służą interesom wewnętrznych polityk Unii oraz powinny być spójne z działaniami podejmowanymi wewnątrz Unii. Wsparcie z Funduszu należy przeznaczać na zacieśnianie współpracy z państwami trzecimi oraz umacnianie kluczowych aspektów zarządzania migracjami w obszarach mających znaczenie dla polityki migracyjnej Unii.

(35)

Finansowanie z budżetu Unii należy skoncentrować na działaniach, w przypadku których interwencja Unii może przynieść wartość dodaną w porównaniu z działaniami podejmowanymi samodzielnie przez państwa członkowskie. Wsparcie finansowe zapewniane w ramach niniejszego rozporządzenia powinno przyczyniać się w szczególności do wzmacniania zdolności krajowych i unijnych w obszarach azylu i migracji zgodnie z art. 80 TFUE.

(36)

Przy promowaniu działań wspieranych w ramach Funduszu odbiorcy finansowania unijnego powinni przekazywać informacje w języku lub językach grup docelowych. Aby zapewnić widoczność finansowania unijnego, jego odbiorcy, informując o swoim działaniu, powinni wskazać źródło finansowania. W tym celu odbiorcy powinni zapewnić, aby we wszelkich materiałach informacyjnych skierowanych do mediów i opinii publicznej eksponowany był symbol Unii oraz wyraźnie wymienione było unijne wsparcie finansowe.

(37)

Komisja powinna mieć możliwość wykorzystywania zasobów finansowych w ramach Funduszu w celu promowania najlepszych praktyk i wymiany informacji w zakresie wdrażania Funduszu.

(38)

Komisja powinna w odpowiednim czasie publikować informacje dotyczące wsparcia udzielanego z instrumentu tematycznego w ramach zarządzania bezpośredniego lub pośredniego oraz powinna w stosownych przypadkach aktualizować takie informacje. Powinna istnieć możliwość sortowania danych według celu szczegółowego, nazwy beneficjenta, kwoty zobowiązania prawnego oraz charakteru i celu środka.

(39)

Państwo członkowskie może zostać uznane za postępujące w sposób niezgodny z odpowiednim unijnym dorobkiem prawnym, w tym w zakresie wykorzystywania wsparcia operacyjnego w ramach Funduszu, jeżeli nie wykonuje ono swoich obowiązków wynikających z Traktatów w obszarze azylu i powrotów, jeżeli istnieje wyraźne ryzyko poważnego naruszenia przez to państwo członkowskie wartości unijnych przy wdrażaniu unijnego dorobku prawnego Unii w zakresie azylu i powrotów, lub jeżeli w sprawozdaniu oceniającym sporządzonym w ramach mechanizmu oceny i monitorowania stosowania dorobku Schengen określonego w rozporządzeniu Rady (UE) nr 1053/2013 (15) zidentyfikowano niedociągnięcia w danej dziedzinie.

(40)

Fundusz powinien zapewnić istnienie sprawiedliwego i przejrzystego podziału zasobów, aby osiągnąć cele określone w niniejszym rozporządzeniu. W celu spełnienia wymogów dotyczących przejrzystości Komisja powinna publikować informacje dotyczące rocznych i wieloletnich programów prac instrumentu tematycznego. Zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1060 (16) każde państwo członkowskie powinno zapewnić, aby w terminie sześciu miesięcy od zatwierdzenia jego programu powstała strona internetowa, na której dostępne są informacje o jego programie obejmujące cele programu, działania realizowanych w ramach programu, dostępne możliwości finansowania oraz osiągnięcia.

(41)

W niniejszym rozporządzeniu należy ustanowić kwoty początkowe dla programów państw członkowskich obejmujące ustaloną kwotę określoną w załączniku I oraz kwotę obliczoną na podstawie kryteriów określonych w tym załączniku, oraz odzwierciedlające potrzeby i presję odczuwane przez poszczególne państwa członkowskie w obszarach azylu, migracji, integracji i powrotów. Ze względu na szczególne potrzeby państw członkowskich, w których w przeliczeniu na mieszkańca w 2018 r. i 2019 r. złożono najwięcej wniosków o udzielenie azylu, należy zwiększyć ustalone kwoty dla Cypru, Malty i Grecji.

(42)

Kwoty początkowe dla programów państw członkowskich powinny stanowić podstawę długoterminowych inwestycji państw członkowskich. Aby uwzględnić zmiany w przepływach migracyjnych, zaspokoić potrzeby w zakresie zarządzania systemem azylowym i systemem przyjmowania oraz w zakresie integracji legalnie przebywających obywateli państw trzecich, a także rozwijać legalną migrację i przeciwdziałać migracji nieuregulowanej za pomocą skutecznych, bezpiecznych i godnych powrotów, należy przydzielić państwom członkowskim w połowie okresu programowania dodatkową kwotę, uwzględniając obiektywne kryteria. Kwota ta powinna opierać się na danych statystycznych zgodnie z załącznikiem I, aby uwzględnić zmiany sytuacji wyjściowej państw członkowskich.

(43)

Aby przyczynić się do osiągnięcia celu z zakresu polityki Funduszu, państwa członkowskie powinny zapewnić, aby ich programy objęły działania służące realizacji celów szczegółowych Funduszu, aby wybrane priorytety były zgodne ze środkami wykonawczymi określonymi w załączniku II, a alokacja zasobów na poszczególne cele zapewniała realizację ogólnego celu z zakresu polityki. W tym celu państwa członkowskie powinny co do zasady zapewnić minimalną alokację na wzmacnianie i rozwijanie wspólnego europejskiego system azylu, na wzmacnianie i rozwijanie legalnej migracji do państw członkowskich, zgodnie z ich potrzebami gospodarczymi i społecznymi, a także na promowanie skutecznej integracji i włączenia społecznego obywateli państw trzecich oraz przyczynianie się do tej integracji i tego włączenia.

(44)

Ze względu na fakt, że wyzwania w obszarze migracji stale się zmieniają, konieczne jest dostosowywanie alokacji finansowania do zmian w przepływach migracyjnych. Aby reagować na pilne potrzeby i na zmiany w zakresie polityki i unijnych priorytetów oraz ukierunkować finansowanie na działania o dużej unijnej wartości dodanej, część finansowania powinna być przydzielana okresowo, za pośrednictwem instrumentu tematycznego, na działania szczególne, działania unijne, działania organów lokalnych i regionalnych, pomoc w sytuacjach nadzwyczajnych, przesiedlenia, przyjmowanie ze względów humanitarnych oraz jako dodatkowe wsparcie dla państw członkowskich uczestniczących w działaniach na rzecz solidarności i podziału odpowiedzialności. Instrument tematyczny zapewnia elastyczność w zarządzaniu Funduszem i może być również wdrażany za pośrednictwem programów państw członkowskich.

(45)

Należy zachęcać państwa członkowskie do tego, aby – dzięki możliwości korzystania z większego wkładu Unii – część środków przydzielonych na ich programy wykorzystywały na finansowanie działań wymienionych w załączniku IV.

(46)

Część dostępnych zasobów w ramach Funduszu może być przydzielana – w uzupełnieniu początkowej alokacji – na programy państw członkowskich służące wdrażaniu działań szczególnych. Te działania szczególne powinny zostać określone na poziomie Unii i powinny dotyczyć działań wymagających współpracy lub działań koniecznych do reagowania na rozwój sytuacji w Unii, który wymaga udostępnienia państwu członkowskiemu lub państwom członkowskim dodatkowego finansowania.

(47)

Fundusz powinien przyczyniać się do wspierania kosztów operacyjnych związanych z celami szczegółowymi Funduszu w celu umożliwienia państwom członkowskim utrzymywania zdolności, które mają kluczowe znaczenie dla zadań i usług, które stanowią usługę publiczną na rzecz Unii jako całości. Takie wsparcie powinno obejmować pełen zwrot określonych kosztów związanych z celami Funduszu i powinno stanowić integralną część programów państw członkowskich.

(48)

Aby uzupełnić wdrażanie celu z zakresu polityki Funduszu na poziomie krajowym za pośrednictwem programów państw członkowskich, Fundusz powinien również zapewniać wsparcie na rzecz działań na poziomie Unii. Działania takie powinny służyć ogólnym celom strategicznym mieszczącym się w zakresie interwencji Funduszu w odniesieniu do analizy polityki i do innowacji, ponadnarodowego wzajemnego uczenia się i partnerstw oraz testowania nowych inicjatyw i działań w całej Unii.

(49)

W celu wzmocnienia zdolności Unii do natychmiastowego reagowania na wyjątkowe sytuacje w zakresie migracji w państwie członkowskim lub państwach członkowskich, charakteryzujące się napływem dużej lub nieproporcjonalnej liczby obywateli państw trzecich – co stanowi znaczące i nagłe obciążenie dla ośrodków przyjmowania i ośrodków detencyjnych państw członkowskich oraz dla ich systemów i procedur azylowych oraz zarządzania migracjami – lub natychmiastowego reagowania na wyjątkowe sytuacje w zakresie migracji w państwach trzecich, wywołane zmianami sytuacji politycznej lub konfliktami, należy umożliwić zapewnianie pomocy w sytuacjach nadzwyczajnych zgodnie z ramami określonymi w niniejszym rozporządzeniu.

(50)

Niniejsze rozporządzenie powinno zapewnić kontynuację Europejskiej Sieci Migracyjnej ustanowionej decyzją Rady 2008/381/WE (17) oraz zapewnić pomoc finansową zgodnie z celami i zadaniami tej sieci.

(51)

Cel z zakresu polityki Funduszu będzie również realizowany za pomocą instrumentów finansowych i gwarancji budżetowych w ramach segmentów polityki programu InvestEU ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/523 (18). Wsparcie finansowe należy wykorzystywać w celu skorygowania niedoskonałości rynku lub nieoptymalnych sytuacji w zakresie inwestycji w proporcjonalny sposób, a działania nie powinny powielać lub wypierać finansowania prywatnego ani zakłócać konkurencji na rynku wewnętrznym. Działania powinny mieć wyraźną unijną wartością dodaną.

(52)

Działania łączone mają dobrowolny charakter i są działaniami wspieranymi z budżetu Unii, łączącymi bezzwrotne formy wsparcia, zwrotne formy wsparcia, lub obie formy wsparcia z budżetu Unii oraz zwrotne formy wsparcia z instytucji prorozwojowych, instytucji finansowania rozwoju lub innych publicznych instytucji finansowych, a także wsparcie z komercyjnych instytucji finansowych i od inwestorów.

(53)

W niniejszym rozporządzeniu określono pulę środków finansowych na cały czas trwania Funduszu, która podczas corocznej procedury budżetowej ma stanowić dla Parlamentu Europejskiego i Rady główną kwotę odniesienia w rozumieniu pkt 18 Porozumienia międzyinstytucjonalnego z dnia 16 grudnia 2020 r. pomiędzy Parlamentem Europejskim, Radą Unii Europejskiej i Komisją Europejską w sprawie dyscypliny budżetowej, współpracy w kwestiach budżetowych i należytego zarządzania finansami, a także nowych zasobów własnych, w tym planu działania na rzecz wprowadzania nowych zasobów własnych (19).

(54)

Do Funduszu stosuje się rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2018/1046 (20) (zwane dalej „rozporządzeniem finansowym”). Rozporządzenie finansowe określa zasady wykonywania budżetu Unii, w tym zasady dotyczące dotacji, nagród, zamówień, zarządzania pośredniego, instrumentów finansowych, gwarancji budżetowych, pomocy finansowej oraz zwrotu kosztów poniesionych przez ekspertów zewnętrznych.

(55)

Do celów wdrażania działań w ramach zarządzania dzielonego Fundusz powinien stanowić część spójnych ram, na które składają się niniejsze rozporządzenie, rozporządzenie finansowe oraz rozporządzenie (UE) 2021/1060.

(56)

Rozporządzenie (UE) 2021/1060 ustanawia ramy działania EFRR, EFS+, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Morskiego, Rybackiego i Akwakultury, Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji, Funduszu Azylu, Migracji i Integracji, Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Instrumentu Wsparcia Finansowego na rzecz Zarządzania Granicami i Polityki Wizowej, stanowiącego część Funduszu Zintegrowanego Zarządzania Granicami oraz określa, w szczególności, przepisy dotyczące programowania, monitorowania i ewaluacji, zarządzania i kontroli w odniesieniu do funduszy unijnych wdrażanych w ramach zarządzania dzielonego. Ponadto w niniejszym rozporządzeniu należy określić cele Funduszu oraz ustanowić przepisy szczegółowe dotyczące działań, które mogą być finansowane w ramach Funduszu.

(57)

W rozporządzeniu (UE) 2021/1060 określono system płatności zaliczkowych dotyczący Funduszu, konkretna stawka tych płatności ustalona jest w niniejszym rozporządzeniu. Ponadto, aby zapewnić możliwość szybkiej reakcji na sytuacje nadzwyczajne, należy ustalić konkretną stawkę płatności zaliczkowych mającą zastosowanie do pomocy w sytuacjach nadzwyczajnych. System płatności zaliczkowych powinien zapewnić, aby państwa członkowskie miały środki do udzielania wsparcia beneficjentom od początku realizacji ich programów.

(58)

Rodzaje finansowania i metody wykonywania na podstawie niniejszego rozporządzenia należy wybierać w zależności od ich potencjału w zakresie osiągnięcia szczegółowych celów działań i uzyskania wyników, biorąc pod uwagę w szczególności koszty kontroli, obciążenia administracyjne oraz ryzyko nieprzestrzegania przepisów. Przy dokonywaniu takiego wyboru należy rozważyć korzystanie z płatności ryczałtowych, stawek zryczałtowanych i kosztów jednostkowych, a także finansowania niepowiązanego z kosztami, zgodnie z art. 125 ust. 1 rozporządzenia finansowego.

(59)

Aby jak najlepiej wykorzystać zasadę jednego audytu, należy ustanowić szczegółowe przepisy dotyczące kontroli i audytu projektów, których beneficjentami są organizacje międzynarodowe, których systemy kontroli wewnętrznej zostały pozytywnie ocenione przez Komisję. W przypadku takich projektów instytucje zarządzające powinny mieć możliwość ograniczenia swoich kontroli zarządczych, pod warunkiem że beneficjent dostarczy w odpowiednim czasie wszystkie niezbędne dane i informacje dotyczące postępów w realizacji projektu oraz kwalifikowalności wydatków leżących u podstaw rozliczeń. Ponadto w przypadku gdy projekt realizowany przez taką organizację międzynarodową jest częścią próby audytowej, instytucja audytowa powinna mieć możliwość prowadzenia swoich prac zgodnie z zasadami Międzynarodowego Standardu Usług Pokrewnych 4400 „Zlecenia dotyczące realizacji uzgodnionych procedur w zakresie informacji finansowych”.

(60)

Zgodnie z rozporządzeniem finansowym, rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 883/2013 (21) oraz rozporządzeniami Rady (WE, Euratom) nr 2988/95 (22), (Euratom, WE) nr 2185/96 (23) i (UE) 2017/1939 (24) interesy finansowe Unii należy chronić za pomocą proporcjonalnych środków, w tym środków w zakresie zapobiegania nieprawidłowościom – w tym nadużyciom finansowym – ich wykrywania, korygowania i prowadzenia w ich sprawie postępowań, odzyskiwania środków utraconych, nienależnie wypłaconych lub nieodpowiednio wykorzystanych oraz, w stosownych przypadkach, nakładania kar administracyjnych. W szczególności, zgodnie z rozporządzeniami (Euratom, WE) nr 2185/96 i (UE, Euratom) nr 883/2013, Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) jest uprawniony do prowadzenia dochodzeń administracyjnych, w tym kontroli na miejscu i inspekcji, w celu ustalenia, czy miały miejsce nadużycia finansowe, korupcja lub wszelka inna nielegalna działalność na szkodę interesów finansowych Unii.

Zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2017/1939 Prokuratura Europejska (EPPO) jest uprawniona do prowadzenia postępowań przygotowawczych oraz wnoszenia i popierania oskarżenia w sprawie przestępstw naruszających interesy finansowe Unii, jak przewidziano w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1371 (25). Zgodnie z rozporządzeniem finansowym każda osoba lub podmiot, które otrzymują środki finansowe Unii, mają w pełni współpracować w celu ochrony interesów finansowych Unii, przyznać Komisji, OLAF, Trybunałowi Obrachunkowemu oraz, w przypadku państw członkowskich, które uczestniczą we wzmocnionej współpracy na podstawie rozporządzenia (UE) 2017/1939 – EPPO, niezbędne prawa i dostęp, a także zapewniać, aby wszelkie osoby trzecie uczestniczące w wykonywaniu środków finansowych Unii przyznały tym organom równoważne prawa. Państwa członkowskie powinny w pełni współpracować i zapewniać wszelką niezbędną pomoc instytucjom, organom i jednostkom organizacyjnym Unii z myślą o ochronie interesów finansowych Unii.

(61)

Państwo trzecie, które zawarło z Unią umowę w sprawie kryteriów i mechanizmów ustalania państwa odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o azyl złożonego w jednym z państw członkowskich lub złożonego w tym państwie trzecim, powinno mieć możliwość uczestniczenia w Funduszu, z zastrzeżeniem spełnienia określonych warunków.

(62)

Do niniejszego rozporządzenia stosuje się horyzontalne zasady finansowe przyjęte przez Parlament Europejski i Radę na podstawie art. 322 TFUE. Zasady te zostały ustanowione w rozporządzeniu finansowym i określają w szczególności procedurę uchwalania i wykonywania budżetu w drodze dotacji, zamówień, nagród i wykonania pośredniego oraz przewidują kontrolę odpowiedzialności podmiotów upoważnionych do działań finansowych. Zasady przyjęte na podstawie art. 322 TFUE obejmują również ogólny system warunkowości służący ochronie budżetu Unii.

(63)

Zgodnie z decyzją Rady 2013/755/UE (26) osoby i podmioty mające siedzibę w krajach lub terytoriach zamorskich kwalifikują się do finansowania z zastrzeżeniem zasad i celów Funduszu oraz ewentualnych uzgodnień mających zastosowanie do państwa członkowskiego, z którym dany kraj lub terytorium zamorskie są powiązane.

(64)

Zgodnie z art. 349 TFUE oraz z komunikatem Komisji z dnia 24 października 2017 r. zatytułowanym „Silniejsze i odnowione partnerstwo strategiczne z regionami najbardziej oddalonymi UE”, zatwierdzonym przez Radę w konkluzjach z dnia 12 kwietnia 2018 r., odnośne państwa członkowskie powinny zapewnić, aby ich krajowe strategie i programy uwzględniały szczególne wyzwania w zakresie zarządzania migracjami, z jakimi zmagają się regiony najbardziej oddalone. Fundusz powinien wspierać te państwa członkowskie, zapewniając im odpowiednie zasoby na pomoc dla tych regionów w zarządzaniu migracjami w sposób zrównoważony i w reagowaniu na ewentualne sytuacje, w których występuje presja migracyjna.

(65)

Zgodnie z pkt 22 i 23 Porozumienia międzyinstytucjonalnego z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa (27) Fundusz powinien być oceniany na podstawie informacji zgromadzonych zgodnie ze szczególnymi wymogami dotyczącymi monitorowania, przy czym należy unikać obciążeń administracyjnych, w szczególności dla państw członkowskich, a także nadmiernej regulacji. Wymogi te powinny, w stosownych przypadkach, obejmować mierzalne wskaźniki stanowiące podstawę oceny skutków Funduszu w praktyce. Aby zmierzyć osiągnięcia Funduszu, należy ustanowić wskaźniki i powiązane cele końcowe w odniesieniu do każdego celu szczegółowego Funduszu. Wskaźniki te powinny obejmować wskaźniki jakościowe i ilościowe.

(66)

Za pomocą wskaźników i sprawozdawczości finansowej Komisja i państwa członkowskie powinny monitorować wdrażanie Funduszu zgodnie z odpowiednimi przepisami rozporządzenia (UE) 2021/1060 oraz z niniejszym rozporządzeniem. Począwszy od 2023 r. państwa członkowskie powinny przedkładać Komisji roczne sprawozdania z wykonania obejmujące ostatni rok obrachunkowy. Sprawozdania te powinny zawierać informacje dotyczące postępów w realizacji programów państw członkowskich. Państwa członkowskie powinny również przedkładać Komisji streszczenia tych sprawozdań. Komisja powinna tłumaczyć te streszczenia na wszystkie języki urzędowe Unii oraz podawać je do wiadomości publicznej na swojej stronie internetowej, wraz z linkami do stron państw członkowskich, o których mowa w rozporządzeniu (UE) 2021/1060.

(67)

Odzwierciedlając znaczenie przeciwdziałania zmianie klimatu zgodnie z zobowiązaniami Unii w zakresie wdrożenia Porozumienia paryskiego przyjętego na mocy Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (28) oraz celów Organizacji Narodów Zjednoczonych dotyczących zrównoważonego rozwoju, działania podejmowane na podstawie niniejszego rozporządzenia powinny przyczynić się do osiągnięcia celu zakładającego, że 30 % wszystkich wydatków w ramach wieloletnich ram finansowych zostanie przeznaczonych na uwzględnianie celów związanych z klimatem, a także do dążenia do tego, aby 7,5 % budżetu w 2024 r. i 10 % w 2026 r. i 2027 r. stanowiły wydatki związane z różnorodnością biologiczną, przy uwzględnieniu istnienia nakładających się na siebie aspektów celów w zakresie klimatu i różnorodności biologicznej. Fundusz powinien wspierać działania zgodne z unijnymi normami i priorytetami w zakresie klimatu i środowiska i które nie wyrządzałyby znaczących szkód dla celów środowiskowych w rozumieniu art. 17 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 (29).

(68)

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 514/2014 (30) oraz wszelkie inne akty mające zastosowanie do okresu programowania 2014–2020 powinny nadal być stosowane do programów i projektów wspieranych w ramach Funduszu w okresie programowania 2014–2020. Ponieważ okres wdrażania rozporządzenia (UE) nr 514/2014 nakłada się na okres programowania objęty niniejszym rozporządzeniem, a także w celu zapewnienia ciągłości w realizacji niektórych projektów zatwierdzonych na mocy tego rozporządzenia, należy ustanowić przepisy dotyczące etapów projektów. Każdy z poszczególnych etapów projektu powinien być wdrażany zgodnie z zasadami okresu programowania, w ramach którego otrzymuje finansowanie.

(69)

W celu uzupełnienia i zmiany innych niż istotne elementów niniejszego rozporządzenia należy przekazać Komisji uprawnienia do przyjmowania aktów zgodnie z art. 290 TFUE w odniesieniu do zamieszczonego w załączniku III wykazu działań kwalifikujących się do wsparcia, zamieszczonego w załączniku IV wykazu działań kwalifikujących się do wyższych stóp współfinansowania, wsparcia operacyjnego na podstawie załącznika VII oraz dalszego rozwijania ram monitorowania i ewaluacji. Szczególnie ważne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja prowadziła stosowne konsultacje, w tym na poziomie ekspertów, oraz aby konsultacje te prowadzone były zgodnie z zasadami określonymi w Porozumieniu międzyinstytucjonalnym z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa. W szczególności, aby zapewnić Parlamentowi Europejskiemu i Radzie udział na równych zasadach w przygotowaniu aktów delegowanych, instytucje te otrzymują wszelkie dokumenty w tym samym czasie co eksperci państw członkowskich, a eksperci tych instytucji mogą systematycznie brać udział w posiedzeniach grup eksperckich Komisji zajmujących się przygotowaniem aktów delegowanych.

(70)

W celu zapewnienia jednolitych warunków wykonywania niniejszego rozporządzenia należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 (31). W odniesieniu do przyjmowania aktów wykonawczych nakładających wspólne obowiązki na państwa członkowskie, w szczególności obowiązki dotyczące przekazywania Komisji informacji, należy stosować procedurę sprawdzającą, a w odniesieniu do przyjmowania aktów wykonawczych dotyczących szczegółowych ustaleń w zakresie przekazywania Komisji informacji w ramach programowania i sprawozdawczości, należy stosować procedurę doradczą, ze względu na ich czysto techniczny charakter. Komisja powinna przyjmować akty wykonawcze mające natychmiastowe zastosowanie w odniesieniu do przyjmowania decyzji o udzieleniu pomocy w sytuacjach nadzwyczajnych przewidzianej w niniejszym rozporządzeniu, jeżeli – w uzasadnionych przypadkach związanych z charakterem i celem takiej pomocy – jest to uzasadnione szczególnie pilną potrzebą.

(71)

Ponieważ cele niniejszego rozporządzenia nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast możliwe jest ich lepsze osiągnięcie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE). Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tych celów.

(72)

Zgodnie z art. 1 i 2 Protokołu nr 21 w sprawie stanowiska Zjednoczonego Królestwa i Irlandii w odniesieniu do przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, załączonego do TUE i do TFUE, bez uszczerbku dla art. 4 tego protokołu, Irlandia nie uczestniczy w przyjęciu niniejszego rozporządzenia i nie jest nim związana ani go nie stosuje.

(73)

Zgodnie z art. 1 i 2 Protokołu nr 22 w sprawie stanowiska Danii, załączonego do TUE i TFUE, Dania nie uczestniczy w przyjęciu niniejszego rozporządzenia i nie jest nim związana ani go nie stosuje.

(74)

Zgodnie z art. 193 ust. 2 rozporządzenia finansowego dotacji można udzielić na działanie, które już się rozpoczęło, pod warunkiem że wnioskodawca jest w stanie wykazać konieczność rozpoczęcia działania przed podpisaniem umowy o udzielenie dotacji. Jednakże koszty poniesione przed dniem przedłożenia wniosku o udzielenie dotacji nie kwalifikują się do otrzymania finansowania unijnego, z wyjątkiem należycie uzasadnionych sytuacji wyjątkowych. Aby uniknąć wszelkich zakłóceń w zapewnianiu wsparcia unijnego, które mogłyby zaszkodzić interesom Unii, w ograniczonym okresie na początku obowiązywania wieloletnich ram finansowych na lata 2021–2027 i wyłącznie w należycie uzasadnionych przypadkach, powinno być możliwe uznanie za kwalifikujące się do finansowania unijnego od dnia 1 stycznia 2021 r. kosztów poniesionych w odniesieniu do działań wspieranych na podstawie niniejszego rozporządzenia w ramach zarządzania bezpośredniego i których realizacja już się rozpoczęła, nawet jeżeli koszty te zostały poniesione przed przedłożeniem wniosku o udzielenie dotacji lub wniosku o udzielenie pomocy.

(75)

Należy dostosować okres stosowania niniejszego rozporządzenia do okresu stosowania rozporządzenia Rady (UE, Euratom) 2020/2093 (32).

(76)

Aby zapewnić ciągłość udzielania wsparcia w odpowiednim obszarze polityki oraz umożliwić rozpoczęcie wdrażania od początku obowiązywania wieloletnich ram finansowych na lata 2021–2027, niniejsze rozporządzenie powinno wejść w życie w trybie pilnym i być stosowane z mocą wsteczną od dnia 1 stycznia 2021 r.,

(1)

Cel Unii, jakim jest zapewnienie wysokiego poziomu bezpieczeństwa w przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości zgodnie z art. 67 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), należy osiągnąć między innymi poprzez ustanowienie wspólnych środków dotyczących przekraczania granic wewnętrznych przez osoby oraz kontroli granicznej na granicach zewnętrznych, a także poprzez wspólną politykę wizową, przy jednoczesnym zachowaniu właściwej równowagi między swobodnym przepływem osób a bezpieczeństwem.

(2)

Zgodnie z art. 80 TFUE polityki Unii dotyczące kontroli granicznej, azylu i imigracji oraz ich wprowadzanie w życie podlegają zasadzie solidarności i sprawiedliwego podziału odpowiedzialności między państwami członkowskimi, w tym również na płaszczyźnie finansowej.

(3)

W deklaracji rzymskiej podpisanej w dniu 25 marca 2017 r. przywódcy 27 państw członkowskich potwierdzili swoje zaangażowanie w wysiłki na rzecz tworzenia bezpiecznej i chronionej Europy oraz budowania Unii, w której wszyscy obywatele czują się bezpiecznie i mogą się swobodnie przemieszczać, w której granice zewnętrzne są chronione, która prowadzi skuteczną, odpowiedzialną i zrównoważoną politykę migracyjną, z poszanowaniem norm międzynarodowych, a także Europy, która jest zdecydowana zwalczać terroryzm i przestępczość zorganizowaną.

(4)

Wszystkie działania finansowane w ramach Instrumentu Wsparcia Finansowego na rzecz Zarządzania Granicami i Polityki Wizowej (zwanego dalej „Instrumentem”), ustanowione niniejszym rozporządzeniem, w tym działania realizowane w państwach trzecich, powinny być realizowane w pełnej zgodności z prawami i zasadami zapisanymi w unijnym dorobku prawnym i Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „Kartą”) oraz powinny być zgodne z zobowiązaniami międzynarodowymi Unii i państw członkowskich wynikającymi z instrumentów międzynarodowych, których są stronami, w szczególności poprzez zapewnienie przestrzegania zasady niedyskryminacji i zasady non-refoulement.

(5)

Celem z zakresu polityki Instrumentu jest opracowanie i wdrożenie solidnego i skutecznego europejskiego zintegrowanego zarządzania granicami zewnętrznymi, a tym samym przyczynienie się do zapewnienia wysokiego poziomu bezpieczeństwa wewnętrznego w Unii, przy jednoczesnym zagwarantowaniu swobodnego przepływu osób w jej obrębie, a także pełnym poszanowaniu odpowiedniego unijnego dorobku prawnego oraz międzynarodowych zobowiązań Unii i państw członkowskich wynikających z instrumentów międzynarodowych, których są stronami.

(6)

Za europejskie zintegrowane zarządzanie granicami, wdrażane przez Europejską Straż Graniczną i Przybrzeżną, ustanowione rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1896 (3), odpowiadają wspólnie Europejska Agencja Straży Granicznej i Przybrzeżnej oraz organy krajowe odpowiedzialne za zarządzanie granicami, w tym straż przybrzeżna w zakresie, w jakim wykonuje ona zadania związane z kontrolą graniczną. Europejskie zintegrowane zarządzanie granicami powinno przyczyniać się do ułatwiania legalnego przekraczania granic, zapobiegania nielegalnej imigracji i przestępczości transgranicznej oraz wykrywania ich, a także skutecznego zarządzania przepływami migracyjnymi.

(7)

Za jeden z głównych celów podejścia Unii przedstawionego w komunikacie Komisji z dnia 23 września 2020 r. dotyczącym nowego paktu o migracji i azylu uznano ułatwienie legalnego podróżowania, przy jednoczesnym zapobieganiu zagrożeniom związanym z migracją nieuregulowaną i bezpieczeństwem.

(8)

Wsparcie finansowe z budżetu Unii jest niezbędne do wdrażania europejskiego zintegrowanego zarządzania granicami i ma na celu pomoc państwom członkowskim, przy pełnym poszanowaniu praw podstawowych, w skutecznym zarządzaniu przekraczaniem granic zewnętrznych oraz w stawianiu czoła przyszłym wyzwaniom na tych granicach, co przyczyniłoby się do zwalczania poważnych przestępstw o charakterze transgranicznym.

(9)

Państwa członkowskie powinny otrzymywać odpowiednie unijne wsparcie finansowe, aby propagować wdrażanie europejskiego zintegrowanego zarządzania granicami oraz aby zapewnić jego funkcjonowanie w praktyce. Europejskie zintegrowane zarządzanie granicami składa się między innymi z następujących elementów określonych w rozporządzeniu (UE) 2019/1896: kontroli granicznej; akcji poszukiwania i ratowania podczas ochrony granic; analizy ryzyka; współpracy między państwami członkowskimi, w tym wsparcia koordynowanego przez Europejską Agencję Straży Granicznej i Przybrzeżnej; współpracy międzyagencyjnej, w tym regularnej wymiany informacji; współpracy z państwami trzecimi; środków technicznych i operacyjnych w obrębie strefy Schengen związanych z kontrolą graniczną i służących skuteczniejszemu rozwiązywaniu problemu nielegalnej imigracji oraz skuteczniejszemu zwalczaniu przestępczości transgranicznej; stosowania najnowszej technologii; mechanizmu kontroli jakości oraz mechanizmów solidarnościowych.

(10)

Instrument powinien umożliwiać udzielanie państwom członkowskim niezbędnego wsparcia we wdrażaniu wspólnych minimalnych standardów ochrony granic zewnętrznych, zgodnie z kompetencjami państw członkowskich, Europejskiej Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej oraz Komisji.

(11)

Ze względu na fakt, że organy celne państw członkowskich podejmują się wykonywania coraz większej liczby zadań, które często dotyczą bezpieczeństwa i które odbywają się na granicach zewnętrznych, ważne jest, aby wspierać współpracę międzyagencyjną jako element europejskiego zintegrowanego zarządzania granicami zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2019/1896. Komplementarność działań przy przeprowadzaniu kontroli granicznej i kontroli celnej na granicach zewnętrznych powinna zostać zapewniona poprzez udzielanie państwom członkowskim odpowiedniego unijnego wsparcia finansowego. Współpraca międzyagencyjna nie tylko wzmocni kontrole celne w celu zwalczania wszelkich form przemytu, ale również ułatwi legalną wymianę handlową i legalne podróże oraz przyczyni się do bezpiecznej i skutecznej unii celnej.

(12)

Konieczne jest zatem ustanowienie funduszu zastępującego Fundusz Bezpieczeństwa Wewnętrznego na lata 2014–2020, ustanowiony rozporządzeniami Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 513/2014 (4) oraz (UE) nr 515/2014 (5), poprzez ustanowienie między innymi Funduszu Zintegrowanego Zarządzania Granicami (zwanego dalej „Funduszem”).

(13)

Z uwagi na specyfikę prawną tytułu V TFUE oraz ze względu na różnorodność mających zastosowanie podstaw prawnych dotyczących polityk w zakresie granic zewnętrznych i kontroli celnej ustanowienie Funduszu jako jednolitego instrumentu nie jest możliwe z prawnego punktu widzenia.

(14)

Fundusz ten należy zatem ustanowić jako kompleksowe ramy unijnego wsparcia finansowego w dziedzinie zarządzania granicami i polityki wizowej, obejmujące Instrument, a także Instrument Wsparcia Finansowego na rzecz Sprzętu do Kontroli Celnej, ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1077 (6). Ramy te powinno uzupełniać rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1060 (7), do którego niniejsze rozporządzenie powinno odsyłać w zakresie przepisów dotyczących zarządzania dzielonego.

(15)

Instrument powinien opierać się na rezultatach i inwestycjach poprzedzających go instrumentów, Funduszu Granic Zewnętrznych na lata 2007–2013, ustanowionego decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady nr 574/2007/WE (8), oraz instrumentu na rzecz wsparcia finansowego w zakresie granic zewnętrznych i wiz w ramach Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego na lata 2014–2020, ustanowionego rozporządzeniem (UE) nr 515/2014, a jego zakres powinien zostać rozszerzony w celu uwzględnienia rozwoju sytuacji.

(16)

Aby zapewnić jednolitą i wysokiej jakości kontrolę granic zewnętrznych oraz ułatwić legalne podróżowanie przez granice zewnętrzne, Instrument powinien przyczyniać się do rozwoju europejskiego zintegrowanego zarządzania granicami obejmującego środki związane z polityką, prawem, systematyczną współpracą, podziałem obciążeń, oceną sytuacji i zmieniających się okoliczności dotyczących przejść dla migrantów o nieuregulowanym statusie, personelu, sprzętu i technologii, które mogą być podejmowane na różnych poziomach przez właściwe organy państw członkowskich i Europejską Agencję Straży Granicznej i Przybrzeżnej, działające we współpracy z innymi podmiotami, takimi jak inne organy i jednostki organizacyjne Unii, w szczególności z Agencją Unii Europejskiej ds. Zarządzania Operacyjnego Wielkoskalowymi Systemami Informatycznymi w Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości (eu–LISA), ustanowioną rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1726 (9), Agencją Unii Europejskiej ds. Współpracy Organów Ścigania (Europol), ustanowioną rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Radu (UE) 2016/794 (10), oraz w stosownych przypadkach z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi.

(17)

Instrument powinien przyczyniać się do poprawy skuteczności rozpatrywania wniosków wizowych pod względem ułatwiania procedur wizowych dla osób podróżujących w dobrej wierze oraz pod względem wykrywania i oceny zagrożeń związanych z bezpieczeństwem i migracją nieuregulowaną. W szczególności Instrument powinien zapewnić pomoc finansową na wsparcie cyfryzacji rozpatrywania wniosków wizowych w celu ustanowienia szybkich, bezpiecznych i przyjaznych użytkownikowi procedur wizowych – z korzyścią zarówno dla osób ubiegających się o wizę, jak i dla konsulatów. Instrument powinien także służyć do zapewnienia szerokiego zakresu opieki konsularnej na całym świecie. Zakresem Instrumentu należy również objąć jednolite wdrażanie i modernizację wspólnej polityki wizowej, a także środki wynikające z rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 767/2008 (11), jak również pomoc dla państw członkowskich w wydawaniu wiz, w tym wiz o ograniczonej ważności terytorialnej wydawanych z przyczyn humanitarnych, z uwagi na interes państwowy lub zobowiązania międzynarodowe, zgodnie z unijnym dorobkiem prawnym dotyczącym wiz.

(18)

Instrument powinien wspierać środki związane z kontrolą granic zewnętrznych na terytorium państw stosujących dorobek Schengen jako element wdrażania europejskiego zintegrowanego systemu zarządzania granicami, co wzmacnia ogólne funkcjonowanie strefy Schengen.

(19)

Aby usprawnić zarządzanie granicami zewnętrznymi, ułatwić legalne podróżowanie, przyczynić się do zapobiegania niedozwolonemu przekraczaniu granic i do zwalczania go, a także do wdrażania wspólnej polityki wizowej oraz do zapewniania wysokiego poziomu bezpieczeństwa w przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości w Unii, Instrument powinien wspierać rozwój wielkoskalowych systemów informacyjnych zgodnie z prawem Unii w obszarze zarządzania granicami. Instrument powinien także wspierać ustanowienie interoperacyjności, jak określono w rozporządzeniach Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/817 (12) i (UE) 2019/81 (13), w państwach członkowskich między unijnymi systemami informacyjnymi, a mianowicie systemem wjazdu/wyjazdu (EES), ustanowionym rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/2226 (14), Wizowym Systemem Informacyjnym (VIS), ustanowionym rozporządzeniem (WE) nr 767/2008, europejskim systemem informacji o podróży oraz zezwoleń na podróż (ETIAS), ustanowionym rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1240 (15), Eurodac, ustanowionym rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 603/2013 (16), Systemem Informacyjnym Schengen (SIS), ustanowionym rozporządzeniami Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1860 (17), (UE) 2018/1861 (18) i (UE) 2018/1862 (19), oraz scentralizowanym systemem służącym do ustalania państw członkowskich posiadających informacje o wyrokach skazujących wydanych wobec obywateli państw trzecich i bezpaństwowców (ECRIS–TCN), ustanowionym rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/816 (20), aby te unijne systemy informacyjne i zawarte w nich dane wzajemnie się uzupełniały. Instrument powinien również ułatwić przeprowadzenie koniecznych zmian na poziomie krajowym w następstwie wdrożenia komponentów interoperacyjności na poziomie centralnym, a mianowicie: europejskiego portalu wyszukiwania, wspólnego serwisu porównywania danych biometrycznych, wspólnego repozytorium danych umożliwiających identyfikację oraz detektora wielokrotnych tożsamości.

(20)

Aby skorzystać z wiedzy i doświadczenia agencji zdecentralizowanych posiadających kompetencje w dziedzinie zarządzania granicami, polityki wizowej i wielkoskalowych systemów informacyjnych, Komisja powinna w odpowiednim czasie zaangażować właściwe agencje w prace Komitetu ds. Funduszy w Obszarze Spraw Wewnętrznych ustanowionego niniejszym rozporządzeniem, szczególnie na początku i w połowie okresu programowania. W stosownych przypadkach Komisja powinna mieć również możliwość zaangażowania właściwych organów i jednostek organizacyjnych Unii w monitorowanie i ewaluację, w szczególności w celu zapewnienia zgodności działań wspieranych za pośrednictwem Instrumentu z odpowiednim unijnym dorobkiem prawnym i uzgodnionymi priorytetami Unii. Instrument powinien uzupełniać i wzmacniać działania wdrażające europejskie zintegrowane zarządzanie granicami zgodnie z zasadami wspólnej odpowiedzialności i solidarności między państwami członkowskimi i Europejską Agencją Straży Granicznej i Przybrzeżnej, które stanowią dwa filary Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej. Oznacza to w szczególności, że przy opracowywaniu swoich programów realizowanych w ramach zarządzania dzielonego państwa członkowskie powinny brać pod uwagę narzędzia analityczne oraz wytyczne operacyjne i techniczne opracowywane przez Europejską Agencję Straży Granicznej i Przybrzeżnej, a także opracowywane przez nią programy szkoleniowe, takie jak wspólne podstawowe programy szkolenia funkcjonariuszy straży granicznej, w tym elementy tych programów dotyczące praw podstawowych i dostępu do ochrony międzynarodowej. W celu wypracowania komplementarności między zadaniami Komisji a obowiązkami państw członkowskich w zakresie kontroli granic zewnętrznych oraz w celu zapewnienia spójności i uniknięcia niegospodarności Komisja powinna w odpowiednim czasie skonsultować się z Europejską Agencją Straży Granicznej i Przybrzeżnej w sprawie projektów programów przedkładanych przez państwa członkowskie, w zakresie w jakim są one objęte kompetencjami tej agencji, a w szczególności w odniesieniu do działań finansowanych w ramach wsparcia operacyjnego.

(21)

W zakresie, w jakim wnoszą o to państwa członkowskie, których to dotyczy, Instrument powinien wspierać wdrażanie podejścia opartego na hotspotach, opisanego w komunikacie Komisji z dnia 13 maja 2015 r. zatytułowanym „Europejski program w zakresie migracji” i zatwierdzonego przez Radę Europejską w dniach 25–26 czerwca 2015 r., a następnie uszczegółowionego w rozporządzeniu (UE) 2019/1896. Podejście oparte na hotspotach zapewnia wsparcie operacyjne państwom członkowskim, które mierzą się z nieproporcjonalnie dużymi wyzwaniami migracyjnymi na granicach zewnętrznych. Oferuje zintegrowaną, kompleksową i ukierunkowaną pomoc w duchu solidarności i wspólnej odpowiedzialności.

(22)

W duchu solidarności i wspólnej odpowiedzialności za ochronę granic zewnętrznych, w obszarach, w których zidentyfikowano słabe punkty lub zagrożenia, w szczególności w następstwie przeprowadzenia oceny stosowania dorobku Schengen zgodnie z rozporządzeniem Rady (UE) nr 1053/2013 (21), zainteresowane państwo członkowskie powinno podjąć odpowiednie działania, wykorzystując zasoby w ramach swojego programu, aby wdrożyć zalecenia przyjęte na podstawie tego rozporządzenia i na podstawie ocen narażenia przeprowadzonych przez Europejską Agencję Straży Granicznej i Przybrzeżnej zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2019/1896.

(23)

Instrument powinien zapewniać pomoc finansową tym państwom członkowskim, które w pełni stosują przepisy dorobku Schengen dotyczące granic zewnętrznych i wiz, oraz tym państwom członkowskim, które przygotowują się do pełnego udziału w Schengen, oraz powinien być wykorzystywany przez państwa członkowskie w interesie wspólnej polityki Unii w zakresie zarządzania granicami zewnętrznymi.

(24)

Choć Instrument ma zapewniać wsparcie na rzecz inwestycji państw członkowskich w dziedzinie zarządzania granicami, nie należy w jego ramach finansować nowych i mających trwały charakter budynków i infrastruktury na granicach wewnętrznych, na których nie zniesiono jeszcze kontroli. Na tych granicach Instrument powinien jednak wspierać inwestycje w infrastrukturę ruchomą do celów kontroli granicznej oraz utrzymywanie, ograniczoną modernizację lub wymianę istniejącej infrastruktury, które są niezbędne do dalszego spełniania wymogów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/399 (22).

(25)

Zgodnie z Protokołem nr 5 do Aktu przystąpienia z 2003 r. w sprawie tranzytu osób drogą lądową między Obwodem Kaliningradzkim i innymi częściami Federacji Rosyjskiej, z Instrumentu należy pokrywać wszelkie dodatkowe koszty ponoszone z tytułu wdrażania szczególnych przepisów unijnego dorobku prawnego dotyczących takiego tranzytu, a mianowicie rozporządzeń Rady (WE) nr 693/2003 (23) i (WE) nr 694/2003 (24). Jednakże konieczność udzielania stałego wsparcia finansowego na potrzeby pokrywania niepobranych opłat powinna zależeć od systemu wizowego Unii obowiązującego w stosunkach z Federacją Rosyjską.

(26)

Aby przyczynić się do osiągnięcia celu z zakresu polityki Instrumentu państwa członkowskie powinny zapewnić włączenie do swoich programów działań służących realizacji wszystkich celów szczegółowych Instrumentu oraz przydzielenie zasobów na cele szczegółowe w sposób zapewniający ich realizację.

(27)

Zgodnie z zasadą efektywności należy dążyć do synergii i spójności w odniesieniu do innych funduszy Unii oraz unikać nakładania się działań.

(28)

Powrót obywateli państw trzecich, którzy podlegają wydanym przez państwa członkowskie decyzjom nakazującym powrót, jest jednym z elementów europejskiego zintegrowanego zarządzania granicami określonych w rozporządzeniu (UE) 2019/1896. Jednakże ze względu na jego charakter i cel, środki w obszarze powrotów znajdują się poza zakresem wsparcia z Instrumentu i są objęte rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1147 (25).

(29)

W uznaniu ważnej roli, jaką organy celne państw członkowskich odgrywają na granicach zewnętrznych, oraz aby zapewnić im wystarczające środki do wykonywania szerokiego zakresu zadań na tych granicach, Instrument Wsparcia Finansowego na rzecz Sprzętu do Kontroli Celnej powinien zapewnić tym organom krajowym finansowanie niezbędne do inwestowania w sprzęt do przeprowadzania kontroli celnej, a także sprzęt, który oprócz kontroli celnej może służyć również innym celom, takim jak kontrola graniczna.

(30)

Większość sprzętu do kontroli celnej oraz systemów technologii informacyjno-komunikacyjnej (ICT) może nadawać się, w równym stopniu lub w okazjonalnych przypadkach, do kontroli przestrzegania innych aktów prawnych Unii, takich jak przepisy dotyczące zarządzania granicami, wiz lub współpracy policyjnej. Fundusz ustanowiono zatem w formie dwóch uzupełniających się instrumentów o niepokrywającym się, lecz uzupełniającym się zakresie, jeśli chodzi o zakup sprzętu. Z jednej strony, Instrument będzie zapewniał wsparcie finansowe w odniesieniu do sprzętu i systemów ICT przeznaczonych głównie do zintegrowanego zarządzania granicami oraz umożliwi także ich wykorzystywanie w dodatkowym obszarze, jakim jest kontrola celna. Z drugiej strony, Instrument Wsparcia Finansowego na rzecz Sprzętu do Kontroli Celnej będzie zapewniał wsparcie finansowe w odniesieniu do sprzętu przeznaczonego głównie do kontroli celnych i umożliwi także wykorzystywanie tego sprzętu do dodatkowych celów, takich jak kontrola graniczna i bezpieczeństwo. Taki podział ról przyczyni się do pogłębienia współpracy międzyagencyjnej, będącej elementem europejskiego zintegrowanego zarządzania granicami – jak przewidziano w rozporządzeniu (UE) 2019/1896 – umożliwiając tym samym organom celnym i służbom granicznym wspólne działanie i maksymalizację wpływu budżetu Unii przez wspólne wykorzystywanie i interoperacyjność sprzętu do kontroli.

(31)

Ochrona granicy na morzu jest jedną z funkcji wykonywanych przez straż przybrzeżną na obszarze morskim Unii. Organy krajowe wykonujące funkcje straży przybrzeżnej są również odpowiedzialne za szeroki zakres zadań, które mogą obejmować między innymi bezpieczeństwo morskie, ochronę na morzu, akcje poszukiwania i ratowania na morzu, kontrolę granic morskich, kontrolę rybołówstwa morskiego, kontrolę celną na morzu, ogólne ściganie przestępstw na morzu i ochronę środowiska morskiego. Szeroki zakres funkcji straży przybrzeżnej oznacza, że podlegają one różnym politykom Unii, w ramach których powinno się dążyć do synergii, aby osiągnąć bardziej skuteczne i efektywne rezultaty.

(32)

Przy realizacji działań finansowanych w ramach Instrumentu, które związane są z ochroną granic morskich, państwa członkowskie powinny zwracać szczególną uwagę na swoje zobowiązania międzynarodowe dotyczące akcji poszukiwania i ratowania na morzu. W tym kontekście powinno być możliwe wykorzystywanie sprzętu i systemów wspieranych z Instrumentu w akcjach poszukiwania i ratowania, w sytuacjach które mogą wystąpić podczas operacji ochrony granic morskich.

(33)

W uzupełnieniu unijnej współpracy w zakresie funkcji straży przybrzeżnej między Europejską Agencją Straży Granicznej i Przybrzeżnej, Europejską Agencją Bezpieczeństwa Morskiego, ustanowioną rozporządzeniem (WE) nr 1406/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady (26), oraz Europejską Agencją Kontroli Rybołówstwa, ustanowioną rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/473 (27), spójność działań w obszarze morskim należy również poprawić na poziomie krajowym. Synergie między poszczególnymi podmiotami działającymi w środowisku morskim powinny być zgodne ze strategią europejskiego zintegrowanego zarządzania granicami i europejską strategią bezpieczeństwa morskiego.

(34)

W celu wzmocnienia komplementarności oraz zwiększenia spójności działań morskich, aby uniknąć powielania wysiłków i złagodzić ograniczenia budżetowe w obszarze kosztownych działań, takim jak obszar morski, powinno być również możliwe korzystanie dodatkowo z Instrumentu do wspierania operacji morskich o charakterze wielozadaniowym.

(35)

Powinno być również możliwe wykorzystywanie sprzętu i systemów ICT finansowanych w ramach Instrumentu do realizowania celów Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1149 (28), oraz Funduszu Azylu, Migracji i Integracji, ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1147. Taki sprzęt i takie systemy ICT powinny pozostawać dostępne i gotowe do użytku do celów skutecznych i bezpiecznych działań w zakresie kontroli granicznej, a wykorzystywanie takiego sprzętu i takich systemów ICT do celów Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Funduszu Azylu, Migracji i Integracji powinno być ograniczone w czasie.

(36)

Instrument powinien, zgodnie z jego celami szczegółowymi, służyć przede wszystkim polityce wewnętrznej Unii. Jednocześnie w stosownych przypadkach powinno być możliwe wykorzystywanie Instrumentu do wspierania działań zgodnych z priorytetami Unii realizowanych w państwach trzecich i dotyczących tych państw. Działania te powinny być wdrażane przy zapewnieniu pełnej synergii i spójności z innymi działaniami realizowanymi poza Unią, wspieranymi za pośrednictwem unijnych instrumentów finansowania zewnętrznego, oraz powinny te działania uzupełniać. W szczególności takie działania powinny być realizowane w sposób, który zapewnia pełną spójność z polityką zewnętrzną Unii, nie narusza zasady spójności polityki na rzecz rozwoju oraz jest zgodny z dokumentami z zakresu programowania strategicznego dla danego państwa lub regionu. Takie działania powinny się również koncentrować na środkach nieukierunkowanych na rozwój, służyć interesom wewnętrznej polityki Unii oraz być spójne z działaniami podejmowanymi wewnątrz Unii. W ewaluacji śródokresowej i ewaluacji retrospektywnej Komisja powinna zwracać szczególną uwagę na realizację działań w państwach trzecich lub dotyczących tych państw.

(37)

Finansowanie z budżetu Unii należy skoncentrować na działaniach, w przypadku których interwencja Unii może przynieść wartość dodaną w porównaniu z działaniami podejmowanymi samodzielnie przez państwa członkowskie. Ponieważ Unia ma lepsze niż państwa członkowskie warunki do stworzenia ram realizacji koncepcji solidarności unijnej w odniesieniu do zarządzania granicami i wspólnej polityki wizowej oraz do zapewnienia platformy rozwoju wspólnych wielkoskalowych systemów informacyjnych jako podstawy tych polityk, wsparcie finansowe zapewniane w ramach niniejszego rozporządzenia powinno przyczyniać się w szczególności do wzmacniania zdolności krajowych i unijnych w tych obszarach.

(38)

Przy promowaniu działań wspieranych w ramach Instrumentu odbiorcy finansowania unijnego powinni przekazywać informacje w języku lub językach grup docelowych. Aby zapewnić widoczność finansowania unijnego, jego odbiorcy, informując o swoim działaniu, powinni wskazać źródło finansowania. W tym celu odbiorcy powinni zapewnić, aby we wszelkich materiałach informacyjnych skierowanych do mediów i opinii publicznej eksponowany był symbol Unii oraz wyraźnie wymienione było unijne wsparcie finansowe.

(39)

Komisja powinna mieć możliwość wykorzystywania zasobów finansowych w ramach Instrumentu w celu promowania najlepszych praktyk i wymiany informacji w zakresie wdrażania Instrumentu.

(40)

Komisja powinna w odpowiednim czasie publikować informacje dotyczące wsparcia udzielanego z instrumentu tematycznego w ramach zarządzania bezpośredniego lub pośredniego oraz powinna w stosownych przypadkach aktualizować takie informacje. Powinna istnieć możliwość sortowania danych według celu szczegółowego, nazwy beneficjenta, kwoty zobowiązania prawnego oraz charakteru i celu środka.

(41)

Państwo członkowskie może zostać uznane za postępujące w sposób niezgodny z odpowiednim unijnym dorobkiem prawnym, w tym w zakresie wykorzystywania wsparcia operacyjnego w ramach Instrumentu, jeżeli nie wykonuje ono swoich obowiązków wynikających z Traktatów w obszarze zarządzania granicami i polityki wizowej, w tym w zakresie obowiązków dotyczących praw podstawowych, jeżeli istnieje wyraźne ryzyko poważnego naruszenia przez to państwo członkowskie wartości unijnych przy wdrażaniu dorobku prawnego Unii w zakresie zarządzania granicami i polityki wizowej, lub jeżeli w sprawozdaniu oceniającym sporządzonym w ramach mechanizmu oceny i monitorowania stosowania dorobku Schengen określonego w rozporządzeniu (UE) nr 1053/2013 zidentyfikowano niedociągnięcia w danej dziedzinie.

(42)

Instrument powinien zapewnić istnienie sprawiedliwego i przejrzystego podziału zasobów, aby osiągnąć cele określone w niniejszym rozporządzeniu. W celu spełnienia wymogów dotyczących przejrzystości Komisja powinna publikować informacje dotyczące rocznych i wieloletnich programów instrumentu tematycznego. Zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2021/1060 każde państwo członkowskie powinno zapewnić, aby w terminie sześciu miesięcy od zatwierdzenia jego programu powstała strona internetowa, na której dostępne są informacje o jego programie obejmujące cele programu, działania realizowanych w ramach programu, dostępne możliwości finansowania oraz osiągnięcia.

(43)

W niniejszym rozporządzeniu należy ustanowić kwoty początkowe dla programów państw członkowskich obejmujące ustaloną kwotę określoną w załączniku I oraz kwotę obliczoną na podstawie kryteriów określonych w tym załączniku, oraz odzwierciedlające długość odcinków granic lądowych i morskich i poziomy ryzyka na tych odcinkach, obciążenie pracą w portach lotniczych i konsulatach oraz liczbę konsulatów. Ze względu na szczególne potrzeby państw członkowskich, w których w przeliczeniu na mieszkańca w 2018 r. i 2019 r. złożono najwięcej wniosków o udzielenie azylu, należy zwiększyć ustalone kwoty dla Cypru, Malty i Grecji.

(44)

Kwoty początkowe dla programów państw członkowskich powinny stanowić podstawę długoterminowych inwestycji państw członkowskich. Aby uwzględnić zmiany w sytuacji wyjściowej, takie jak presja na granicach zewnętrznych oraz obciążenie pracą na granicach zewnętrznych i w konsulatach, należy przydzielić państwom członkowskim w połowie okresu programowania dodatkową kwotę, która powinna opierać się na danych statystycznych, zgodnie z załącznikiem I, przy uwzględnieniu stanu realizacji przez państwa członkowskie ich programów.

(45)

Komisja powinna przeprowadzić śródokresową ewaluację niniejszego rozporządzenia. Tę ewaluację śródokresową należy wykorzystać do oceny skuteczności i unijnej wartości dodanej Instrumentu oraz do zapewnienia przejrzystego przeglądu sposobu jego wdrożenia.

(46)

Ze względu na fakt, że wyzwania w obszarze zarządzania granicami i polityki wizowej stale się zmieniają, konieczne jest dostosowanie alokacji finansowania do zmian priorytetów polityki wizowej i zarządzania granicami, w tym zmian wynikających ze zwiększonej presji na granicy, a także ukierunkowanie finansowania na priorytety mające największą unijną wartość dodaną. Aby reagować na pilne potrzeby i na zmiany w zakresie polityki i unijnych priorytetów oraz ukierunkować finansowanie na działania o dużej unijnej wartości dodanej, część finansowania powinna być przydzielana okresowo, za pośrednictwem instrumentu tematycznego, na działania szczególne, działania unijne i na pomoc w sytuacjach nadzwyczajnych. Instrument tematyczny zapewnia elastyczność w zarządzaniu Instrumentem i może być również wdrażany za pośrednictwem programów państw członkowskich.

(47)

Należy zachęcać państwa członkowskie do tego, aby – dzięki możliwości korzystania z większego wkładu Unii – część środków przydzielonych na ich programy wykorzystywały na finansowanie działań wymienionych w załączniku IV.

(48)

Instrument powinien przyczyniać się do wspierania kosztów operacyjnych związanych z zarządzaniem granicami, wspólną polityką wizową oraz wielkoskalowymi systemami informacyjnymi, aby umożliwić państwom członkowskim utrzymywanie zdolności, które mają kluczowe znaczenie dla Unii jako całości. Takie wsparcie powinno obejmować pełen zwrot określonych kosztów związanych z celami Instrumentu i powinno stanowić integralną część programów państw członkowskich.

(49)

Część dostępnych zasobów w ramach Instrumentu może być przydzielana – w uzupełnieniu początkowej alokacji – na programy państw członkowskich służące wdrażaniu działań szczególnych. Te działania szczególne powinny zostać określone na poziomie Unii i powinny dotyczyć działań o unijnej wartości dodanej, wymagających współpracy państw członkowskich, lub działań koniecznych do reagowania na rozwój sytuacji w Unii, który wymaga udostępnienia państwu członkowskiemu lub państwom członkowskim dodatkowego finansowania na cele takie jak zakup – za pośrednictwem programów państw członkowskich – sprzętu technicznego potrzebnego Europejskiej Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej do prowadzenia działalności operacyjnej, modernizacja rozpatrywania wniosków wizowych, rozwój wielkoskalowych systemów informacyjnych oraz ustanowienie interoperacyjności między tymi systemami. Te działania szczególne powinny zostać określone przez Komisję w jej programach prac.

(50)

Aby uzupełnić wdrażanie celu z zakresu polityki Instrumentu na poziomie krajowym za pośrednictwem programów państw członkowskich, Instrument powinien również zapewniać wsparcie na rzecz działań na poziomie Unii. Działania takie powinny służyć ogólnym celom strategicznym mieszczącym się w zakresie interwencji Instrumentu w odniesieniu do analizy polityki i do innowacji, ponadnarodowego wzajemnego uczenia się i partnerstw oraz testowania nowych inicjatyw i działań w całej Unii.

(51)

W celu wzmocnienia zdolności Unii do natychmiastowego reagowania na pilne i szczególne potrzeby w przypadku sytuacji nadzwyczajnej, takiej jak napływ dużej lub nieproporcjonalnej liczby obywateli państw trzecich, w szczególności na tych odcinkach granicy, którym przypisano wysoki lub krytyczny poziom ryzyka zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2019/1896, lub innych sytuacji, w przypadku których należycie uzasadniono potrzebę podjęcia natychmiastowego działania na granicach zewnętrznych, należy umożliwić zapewnianie pomocy w sytuacjach nadzwyczajnych, zgodnie z ramami określonymi w niniejszym rozporządzeniu.

(52)

W niniejszym rozporządzeniu określono pulę środków finansowych na cały czas trwania Instrumentu, która podczas corocznej procedury budżetowej ma stanowić dla Parlamentu Europejskiego i Rady główną kwotę odniesienia w rozumieniu pkt 18 Porozumienia międzyinstytucjonalnego z dnia 16 grudnia 2020 r. pomiędzy Parlamentem Europejskim, Radą Unii Europejskiej i Komisją Europejską w sprawie dyscypliny budżetowej, współpracy w kwestiach budżetowych i należytego zarządzania finansami, a także nowych zasobów własnych, w tym planu działania na rzecz wprowadzenia nowych zasobów własnych (29). Główną kwota odniesienia przydzieloną na Instrument zwiększa się o dodatkową kwotę 1 mld EUR w cenach z 2018 r., jak określono w załączniku II do rozporządzenia Rady (UE, Euratom) 2020/2093 (30).

(53)

Do Instrumentu stosuje się rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2018/1046 (31) (zwane dalej „rozporządzeniem finansowym”). Rozporządzenie finansowe określa zasady wykonania budżetu Unii, w tym zasady dotyczące dotacji, nagród, zamówień, zarządzania pośredniego, instrumentów finansowych, gwarancji budżetowych, pomocy finansowej oraz zwrotu kosztów poniesionych przez ekspertów zewnętrznych.

(54)

Do celów wdrażania działań w ramach zarządzania dzielonego Instrument powinien stanowić część spójnych ram, na które składają się niniejsze rozporządzenie, rozporządzenie finansowe oraz rozporządzenie (UE) 2021/1060.

(55)

Rozporządzenie (UE) 2021/1060 ustanawia ramy działania Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego Plus, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Morskiego, Rybackiego i Akwakultury, Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji, Funduszu Azylu, Migracji i Integracji, Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Instrumentu Wsparcia Finansowego na rzecz Zarządzania Granicami i Polityki Wizowej, stanowiącego część Funduszu Zintegrowanego Zarządzania Granicami, oraz określa, w szczególności, przepisy dotyczące programowania, monitorowania i ewaluacji, zarządzania i kontroli w odniesieniu do funduszy unijnych wdrażanych w ramach zarządzania dzielonego. Ponadto w niniejszym rozporządzeniu należy określić cele Instrumentu w odniesieniu do zarządzania granicami i polityki wizowej oraz ustanowić przepisy szczegółowe dotyczące działań, które mogą być finansowane w ramach Instrumentu.

(56)

W rozporządzeniu (UE) 2021/1060 określono system płatności zaliczkowych dotyczący Instrumentu, a konkretna stawka tych płatności ustalona jest w niniejszym rozporządzeniu. Ponadto, aby zapewnić możliwość szybkiej reakcji na sytuacje nadzwyczajne, należy ustalić konkretną stawkę płatności zaliczkowych mającą zastosowanie do pomocy w sytuacjach nadzwyczajnych. System płatności zaliczkowych powinien zapewnić, aby państwa członkowskie miały środki do udzielania wsparcia beneficjentom od początku realizacji ich programów.

(57)

Rodzaje finansowania i metody wykonywania na podstawie niniejszego rozporządzenia należy wybierać w zależności od ich potencjału w zakresie osiągnięcia szczegółowych celów działań i uzyskania wyników, biorąc pod uwagę w szczególności koszty kontroli, obciążenia administracyjne oraz ryzyko nieprzestrzegania przepisów. Przy dokonywaniu takiego wyboru należy rozważyć korzystanie z płatności ryczałtowych, stawek zryczałtowanych i kosztów jednostkowych, a także finansowania niepowiązanego z kosztami, zgodnie z art. 125 ust. 1 rozporządzenia finansowego.

(58)

Zgodnie z art. 193 ust. 2 rozporządzenia finansowego dotacji można udzielić na działanie, które już się rozpoczęło, pod warunkiem że wnioskodawca jest w stanie wykazać konieczność rozpoczęcia działania przed podpisaniem umowy o udzielenie dotacji. Jednakże koszty poniesione przed dniem przedłożenia wniosku o udzielenie dotacji nie kwalifikują się do otrzymania finansowania unijnego, z wyjątkiem należycie uzasadnionych sytuacji wyjątkowych. Aby uniknąć wszelkich zakłóceń w zapewnianiu wsparcia unijnego, które mogłyby zaszkodzić interesom Unii, w ograniczonym okresie na początku obowiązywanie wieloletnich ram finansowych na lata 2021–2027 i wyłącznie w należycie uzasadnionych przypadkach, powinno być możliwe uznanie za kwalifikujące się do finansowania unijnego od dnia 1 stycznia 2021 r. kosztów poniesionych w odniesieniu do działań wspieranych na podstawie niniejszego rozporządzenia w ramach zarządzania bezpośredniego, których realizacja już się rozpoczęła, nawet jeżeli koszty te zostały poniesione przed przedłożeniem wniosku o udzielenie dotacji lub wniosku o udzielenie pomocy.

(59)

Aby jak najlepiej wykorzystać zasadę jednego audytu, należy ustanowić szczegółowe przepisy dotyczące kontroli i audytu projektów, których beneficjentami są organizacje międzynarodowe, których systemy kontroli wewnętrznej zostały pozytywnie ocenione przez Komisję. W przypadku takich projektów instytucje zarządzające powinny mieć możliwość ograniczenia swoich kontroli zarządczych, pod warunkiem że beneficjent dostarczy w odpowiednim czasie wszystkie niezbędne dane i informacje dotyczące postępów w realizacji projektu oraz kwalifikowalności wydatków leżących u podstaw rozliczeń. Ponadto w przypadku gdy projekt realizowany przez taką organizację międzynarodową jest częścią próby audytowej, instytucja audytowa powinna mieć możliwość prowadzenia swoich prac zgodnie z zasadami Międzynarodowego Standardu Usług Pokrewnych 4400 „Zlecenia dotyczące realizacji uzgodnionych procedur w zakresie informacji finansowych”.

(60)

Zgodnie z rozporządzeniem finansowym, rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 883/2013 (32), rozporządzeniami Rady (WE, Euratom) nr 2988/95 (33), (Euratom, WE) nr 2185/96 (34) i (UE) 2017/1939 (35) interesy finansowe Unii należy chronić za pomocą proporcjonalnych środków, w tym środków w zakresie zapobiegania nieprawidłowościom – w tym nadużyciom finansowym – ich wykrywania, korygowania i prowadzenia w ich sprawie postępowań, odzyskiwania środków utraconych, nienależnie wypłaconych lub nieodpowiednio wykorzystanych oraz, w stosownych przypadkach, nakładania kar administracyjnych. Wszczególności, zgodnie z rozporządzeniami (Euratom, WE) nr 2185/96 i (UE, Euratom) nr 883/2013 Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) jest uprawniony do prowadzenia dochodzeń administracyjnych, w tym kontroli na miejscu i inspekcji, w celu ustalenia, czy miały miejsce nadużycia finansowe, korupcja lub wszelka inna nielegalna działalność na szkodę interesów finansowych Unii. Zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2017/1939 Prokuratura Europejska (EPPO) jest uprawniona do prowadzenia postępowań przygotowawczych oraz wnoszenia i popierania oskarżeń w sprawie przestępstw naruszających interesy finansowe Unii, jak przewidziano w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1371 (36). Zgodnie z rozporządzeniem finansowym każda osoba lub podmiot, które otrzymują środki finansowe Unii, mają w pełni współpracować w celu ochrony interesów finansowych Unii, przyznać Komisji, OLAF, Trybunałowi Obrachunkowemu oraz, w przypadku państw członkowskich, które uczestniczą we wzmocnionej współpracy na podstawie rozporządzenia (UE) 2017/1939 – EPPO, niezbędne prawa i dostęp, a także zapewniać, aby wszelkie osoby trzecie uczestniczące w wykonywaniu środków finansowych Unii przyznały tym organom równoważne prawa. Państwa członkowskie powinny w pełni współpracować i zapewniać wszelką niezbędną pomoc instytucjom, organom i jednostkom organizacyjnym Unii z myślą o ochronie interesów finansowych Unii.

(61)

Do niniejszego rozporządzenia stosuje się horyzontalne zasady finansowe przyjęte przez Parlament Europejski i Radę na podstawie art. 322 TFUE. Zasady te zostały ustanowione w rozporządzeniu finansowym i określają w szczególności procedurę uchwalania i wykonywania budżetu w drodze dotacji, zamówień, nagród i wykonania pośredniego oraz przewidują kontrolę odpowiedzialności podmiotów upoważnionych do działań finansowych. Zasady przyjęte na podstawie art. 322 TFUE obejmują również ogólny system warunkowości służący ochronie budżetu Unii.

(62)

Zgodnie z decyzją Rady 2013/755/UE (37) osoby i podmioty mające siedzibę w krajach lub terytoriach zamorskich kwalifikują się do otrzymania finansowania z zastrzeżeniem zasad i celów Instrumentu oraz ewentualnych uzgodnień mających zastosowanie do państwa członkowskiego, z którym dany kraj lub terytorium zamorskie są powiązane.

(63)

Zgodnie z art. 349 TFUE oraz z komunikatem Komisji z dnia 24 października 2017 r. zatytułowanym „Silniejsze i odnowione partnerstwo strategiczne z regionami najbardziej oddalonymi UE”, zatwierdzonym przez Radę w konkluzjach z dnia 12 kwietnia 2018 r., zainteresowane państwa członkowskie powinny zapewnić, aby ich programy uwzględniały pojawiające się zagrożenia, na jakie narażone są regiony najbardziej oddalone. Instrument powinien wspierać te państwa członkowskie, zapewniając im odpowiednie zasoby na pomoc – w stosownych przypadkach – dla regionów najbardziej oddalonych.

(64)

Zgodnie z pkt 22 i 23 Porozumienia międzyinstytucjonalnego z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa (38) Instrument powinien być oceniany na podstawie informacji zgromadzonych zgodnie ze szczególnymi wymogami dotyczącymi monitorowania, przy czym należy unikać obciążeń administracyjnych, w szczególności dla państw członkowskich, a także nadmiernej regulacji. Wymogi te powinny, w stosownych przypadkach, obejmować mierzalne wskaźniki stanowiące podstawę oceny skutków Instrumentu w praktyce. Aby zmierzyć osiągnięcia Instrumentu, należy ustanowić wskaźniki i powiązane cele końcowe w odniesieniu do każdego celu szczegółowego Instrumentu. Wskaźniki te powinny obejmować wskaźniki jakościowe i ilościowe.

(65)

Odzwierciedlając znaczenie przeciwdziałania zmianie klimatu zgodnie z zobowiązaniami Unii w zakresie wdrożenia Porozumienia paryskiego przyjętego na mocy Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (39) oraz celów Organizacji Narodów Zjednoczonych dotyczących zrównoważonego rozwoju, działania podejmowane na podstawie niniejszego rozporządzenia powinny przyczynić się do osiągnięcia celu zakładającego, że 30 % wszystkich wydatków w ramach wieloletnich ram finansowych zostanie przeznaczonych na uwzględnianie celów związanych z klimatem, a także do dążenia do tego, aby 7,5 % budżetu w 2024 r. i 10 % w 2026 r. i 2027 r. stanowiły wydatki związane z różnorodnością biologiczną, przy uwzględnieniu istnienia nakładających się na siebie aspektów celów w zakresie klimatu i różnorodności biologicznej. Instrument powinien wspierać działania zgodne z unijnymi normami i priorytetami w zakresie klimatu i środowiska i które nie wyrządzałyby znaczących szkód dla celów środowiskowych w rozumieniu art. 17 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 (40).

(66)

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 514/2014 (41) oraz wszelkie inne akty mające zastosowanie do okresu programowania 2014–2020 powinny nadal być stosowane do programów i projektów wspieranych w ramach Instrumentu w okresie programowania 2014–2020. Ponieważ okres wdrażania rozporządzenia (UE) nr 514/2014 nakłada się na okres programowania objęty niniejszym rozporządzeniem, a także w celu zapewnienia ciągłości w realizacji niektórych projektów zatwierdzonych na mocy tego rozporządzenia, należy ustanowić przepisy dotyczące etapów projektów. Każdy z poszczególnych etapów projektu powinien być wdrażany zgodnie z zasadami okresu programowania, w ramach którego otrzymuje finansowanie.

(67)

Za pomocą wskaźników i sprawozdawczości finansowej Komisja i państwa członkowskie powinny monitorować wdrażanie Instrumentu zgodnie z odpowiednimi przepisami rozporządzenia (UE) 2021/1060 oraz z niniejszym rozporządzeniem. Począwszy od 2023 r., państwa członkowskie powinny przedkładać Komisji roczne sprawozdania z wykonania obejmujące ostatni rok obrachunkowy. Sprawozdania te powinny zawierać informacje dotyczące postępów w realizacji programów państw członkowskich. Państwa członkowskie powinny również przedkładać Komisji streszczenia tych sprawozdań. Komisja powinna tłumaczyć te streszczenia na wszystkie języki urzędowe Unii oraz podawać je do wiadomości publicznej na swojej stronie internetowej, wraz z linkami do stron państw członkowskich, o których mowa w rozporządzeniu (UE) 2021/1060.

(68)

W celu uzupełnienia i zmiany innych niż istotne elementów niniejszego rozporządzenia należy przekazać Komisji uprawnienia do przyjmowania aktów zgodnie z art. 290 TFUE w odniesieniu do zamieszczonego w załączniku III wykazu działań, zamieszczonego w załączniku IV wykazu działań kwalifikujących się do wyższych stóp współfinansowania, wsparcia operacyjnego na podstawie załącznika VII oraz dalszego rozwijania ram monitorowania i ewaluacji. Szczególnie ważne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja prowadziła stosowne konsultacje, w tym na poziomie ekspertów, oraz aby konsultacje te prowadzone były zgodnie z zasadami określonymi w Porozumieniu międzyinstytucjonalnym z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa. W szczególności, aby zapewnić Parlamentowi Europejskiemu i Radzie udział na równych zasadach w przygotowaniu aktów delegowanych, instytucje te otrzymują wszelkie dokumenty w tym samym czasie co eksperci państw członkowskich, a eksperci tych instytucji mogą systematycznie brać udział w posiedzeniach grup eksperckich Komisji zajmujących się przygotowaniem aktów delegowanych.

(69)

W celu zapewnienia jednolitych warunków wykonywania niniejszego rozporządzenia należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 (42). W odniesieniu do przyjmowania aktów wykonawczych nakładających wspólne obowiązki na państwa członkowskie, w szczególności obowiązki dotyczące przekazywania Komisji informacji, należy stosować procedurę sprawdzającą, a w odniesieniu do przyjmowania aktów wykonawczych dotyczących szczegółowych ustaleń w zakresie przekazywania Komisji informacji w ramach programowania i sprawozdawczości, należy stosować procedurę doradczą, ze względu na ich czysto techniczny charakter. Komisja powinna przyjmować akty wykonawcze mające natychmiastowe zastosowanie w odniesieniu do przyjmowania decyzji o udzieleniu pomocy w sytuacjach nadzwyczajnych przewidzianej w niniejszym rozporządzeniu, jeżeli – w uzasadnionych przypadkach związanych z charakterem i celem takiej pomocy – jest to uzasadnione szczególnie pilną potrzebą.

(70)

Udział państwa członkowskiego w Instrumencie nie powinien zbiegać się w czasie z jego udziałem w tymczasowym instrumencie finansowym Unii, z którego udzielane jest wsparcie państwom członkowskim będącym jego beneficjentami, między innymi na sfinansowanie działań na nowych granicach zewnętrznych Unii na potrzeby wdrażania dorobku Schengen w zakresie granic i wiz oraz kontroli granic zewnętrznych.

(71)

Ponieważ cele niniejszego rozporządzenia nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast możliwe jest ich lepsze osiągnięcie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE). Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tych celów.

(72)

W odniesieniu do Islandii i Norwegii niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Umowy zawartej przez Radę Unii Europejskiej i Republikę Islandii oraz Królestwo Norwegii dotyczącej włączenia tych dwóch państw we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen (43), które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 lit. A i B decyzji Rady 1999/437/WE (44).

(73)

W odniesieniu do Szwajcarii niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Umowy między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską a Konfederacją Szwajcarską w sprawie włączenia Konfederacji Szwajcarskiej we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen (45), które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 pkt A i B decyzji 1999/437/WE w związku z art. 3 decyzji Rady 2008/146/WE (46).

(74)

W odniesieniu do Liechtensteinu niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Protokołu między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską, Konfederacją Szwajcarską i Księstwem Liechtensteinu w sprawie przystąpienia Księstwa Liechtensteinu do Umowy między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską i Konfederacją Szwajcarską dotyczącej włączenia Konfederacji Szwajcarskiej we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen (47), które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 pkt A i B decyzji 1999/437/WE w związku z art. 3 decyzji Rady 2011/350/UE (48).

(75)

Aby określić charakter oraz zasady udziału w Instrumencie państw stowarzyszonych w zakresie wprowadzania w życie, stosowania i rozwoju dorobku Schengen, należy dokonać dalszych ustaleń między Unią a tymi państwami na podstawie odpowiednich postanowień stosownych układów o stowarzyszeniu. Ustalenia takie powinny być umowami międzynarodowymi w rozumieniu art. 218 TFUE. Aby ograniczyć możliwość wystąpienia luki między momentem, w którym Instrument staje się wiążący w stosunku do danego państwa, a momentem wejścia w życie ustaleń, negocjacje w sprawie tych ustaleń należy rozpocząć jak najszybciej powiadomieniu przez odnośne państwo Rady i Komisji o jego decyzji dotyczącej zatwierdzenia treści Instrumentu oraz jego wdrożenia do wewnętrznego porządku prawnego. Zawarcie takich ustaleń powinno mieć miejsce po pisemnym poinformowaniu przez dane państwo o spełnieniu wszystkich jego wymogów wewnętrznych.

(76)

Zgodnie z art. 1 i 2 Protokołu nr 22 w sprawie stanowiska Danii, załączonego do Traktatu o Unii Europejskiej i do TFUE, Dania nie uczestniczy w przyjęciu niniejszego rozporządzenia i nie jest nim związana ani go nie stosuje. Ponieważ niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen, zgodnie z art. 4 tego protokołu Dania – w terminie sześciu miesięcy po przyjęciu przez Radę niniejszego rozporządzenia – podejmuje decyzję, czy dokona jego transpozycji do swego prawa krajowego.

(77)

Niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen, które nie mają zastosowania do Irlandii zgodnie z decyzją Rady 2002/192/WE (49). Irlandia nie uczestniczy w związku z tym w przyjęciu niniejszego rozporządzenia i nie jest nim związana ani go nie stosuje.

(78)

Należy dostosować okres stosowania niniejszego rozporządzenia do okresu stosowania rozporządzenia Rady (UE, Euratom) 2020/2093.

(79)

Aby zapewnić ciągłość udzielania wsparcia w odpowiednim obszarze polityki oraz umożliwić rozpoczęcie wdrażania od początku obowiązywania wieloletnich ram finansowych na lata 2021–2027, niniejsze rozporządzenie powinno wejść w życie w trybie pilnym i być stosowane z mocą wsteczną od dnia 1 stycznia 2021 r.,